Een nieuw duurzaamheidsparadigma: niet meer(&)sneller, maar anders

De afgelopen maanden hebben we een opeenstapeling van extreem weer gezien op verschillende plaatsen in de wereld. Van extreme regen tot extreme hitte en de heftige gevolgen voor de lokale ecosystemen en gemeenschappen. Madagaskar is getroffen door een hongersnood, de eerste die volledig toegeschreven kan worden aan klimaatverandering.

Het IPCC komt nu met een prognose dat het leven op aarde binnen enkele decennia de gevolgen gaat ondervinden omdat we al een aantal kantelpunten zijn gepasseerd. Daarnaast heeft Gaya Herrington (KPMG) dezelfde bevindingen uit haar studie waarin ze de oude voorspellingen van ‘Limits to Growth’ naast de ontwikkelingen van de afgelopen decennia legt. 

Als mens én organisatie moet je hier keuzes in maken, en niet alleen vanwege moreel besef. Om na 2040 nog bestaansrecht te hebben zal je niet moeten praten over ‘net-zero’ rond 2040, maar regeneratief vóór 2040. Dit betekent: werk aan de winkel. We nemen je mee door wat concrete gevolgen: 

Wat staat ons te wachten

Bij het vergelijken van de afgelopen decennia met het model van ‘Limits to Growth’ past de data het best op 2 scenario’s: het eerste scenario schetst een toekomst waarin vervuiling en het overschrijden van ecologische limieten de economie én de welvaart onderuit halen. Het andere scenario, één waarbij technologie een prominentere rol speelt, verzacht de effecten enigszins, maar ook daar zal nog steeds forse afname van welvaart en economie plaatsvinden.

Dit klinkt allemaal nog redelijk abstract, gelukkig hebben Karl Mathiesen, Kalina Oroschakoff, Giovanna Coi en Arnau Busquets Guàrdia voor Politico een wat scherper beeld geschetst van wat we zoal kunnen verwachten voor Europa:

  1. Extreme hitte waarbij Amsterdam het klimaat van Lyon krijgt en Rome zo warm wordt als Riyadh 50 jaar terug (Saudi-Arabië), met daarbij verhoogde sterfte. Met het gevaar dat het verkoelen met airco’s nog meer bijdraagt aan het probleem.
  2. Droogtes komen vaker voor waardoor de landbouw opbrengst gaat afnemen, voornamelijk rond de Middellandse zee. Noordelijke gebieden kunnen zich hier beter voor aanpassen en zullen de opbrengsten juist zien stijgen.
  3. Bosbranden en overstromingen zullen vaker bewoonde gebieden raken en jaarlijks het leven van +/- 5 miljoen Europeanen beïnvloeden.
  4. Nieuwe ziekten die gedragen worden door o.a. muggen zullen zich in Europa verspreiden waardoor tropische ziekten hier voor gaan komen.
  5. De ongelijkheid tussen Noord-Zuid in de Europese Unie wordt groter, omdat warmte de productiviteit van medewerkers drukt (naast de hierboven genoemde verschillen in landbouwopbrengst).

Kortom, de context gaat nogal veranderen. Het einde van de groei komt in zicht en hiermee verandert het economisch speelveld. In een context van krimp is geen ruimte voor traditionele exploitatie; de maatschappij zal een andere rol van organisaties eisen.

Een nieuw paradigma: niet méér en sneller, maar anders

Een eerste impuls is; “het moet sneller, we moeten meer doen.” Zo plakken we ons huidige groei-denken ook op het duurzaamheidsvraagstuk. Om jezelf (en jouw organisatie) klaar te maken voor een tijd van krimp en welvaartsverlies moet je structureel anders gaan denken:

Onze economie (en de groei daarvan) is een bedenksel binnen onze maatschappij, en onze maatschappij functioneert binnen een ecologische context. De krimp op economisch vlak is niet los te zien van het verlies van welvaart in de maatschappij en ook niet van het verlies van ecologie/natuur. Dus om de welvaart en de economie* (*eerlijke uitwisseling van waarde tussen mensen) te herstellen moeten we starten vanuit het fundament: de natuur/ecologie. Zo gek is het ‘Mother Nature as CEO’ initiatief dus eigenlijk ook niet.

Het ‘anders’ in de praktijk

Als we ecologie als de basis zien waarin onze maatschappij en de economie functioneert, dan is het belangrijk dat we ons businessmodel en onze waardeketen ook in de maatschappelijke en ecologische context zien. Een methode die hier heel erg geschikt voor is (na een paar aanpassingen) is ‘Vision in Product design’. Deze methode wordt door designers gebruikt om producten en diensten te herontwerpen met meer betekenis en relevantie in de context. In plaats van het systeem product – interactie – context kunnen we hier het systeem economisch – maatschappij – ecologie gebruiken om op dezelfde manier uit te zoomen en vanuit een gewenste systeemverandering terug te werken naar een nieuw businessmodel. 

De eerste stappen: inleven in de huidige situatie:

  1. Je start met het in kaart brengen van jouw businessmodel en de waardeketen. Hoe werkt het, waar lever je waarde? Hoe vang je die waarde als organisatie?
  2. Daarna ga je kijken welke rol jouw organisatie met dat businessmodel in de maatschappij vervult. Hierbij kijk je naar elementen die bijdragen aan de welvaart. De ‘Donut economie’ geeft een mooi beeld van elementen om naar te kijken.
  3. De derde stap is het inleven in de ecologie. Welke ecosystemen raak je met jouw businessmodel en de maatschappelijke impact die je hebt? Waar beïnvloedt je ecosystemen en hoe worden de systemen beïnvloedt?

Daarna ga je jouw toekomstvisie laag voor laag opbouwen:

  1. Hoe kunnen de ecosystemen worden hersteld? Welke natuurlijke basisprocessen moeten functioneren om het natuurlijk kapitaal te laten groeien?
  2. Als de natuur herstelt, welke welvaart kan daaruit voortkomen? Hoe kan natuurlijke groei maatschappelijke waarde leveren?
  3. Pas daarna maak je het concreet voor jouw organisatie: Wat wordt jullie rol hierin? Welke propositie gaan jullie leveren? Voor welke doelgroep? Met welke partners en stakeholders moet je samenwerken? Hoe ga je zorgen voor eerlijke waardecreatie?

In dit proces is een kwalitatieve aanpak leidend. Het gaat niet om hoeveel ton CO2 of hoeveel bomen er geplant moeten worden, maar om het doorgronden van de werking van de ecosystemen en sociale structuren waarbinnen je mag opereren. Als organisatie moet je op zoek naar hefbomen, kantelpunten en positieve feedback-loops. Als je daarop jouw organisatie bouwt, dan wil de maatschappij jullie in tijden van krimp graag houden.

We zijn benieuwd naar jullie inzichten en ervaringen. Wil je hier graag mee aan de slag of sparren over hoe jouw organisatie anders naar duurzaamheid kan kijken, stuur een bericht naar Pieter.

Leave a Reply

Your email address will not be published.